دسته‌‏بندی شیرآلات بر اساس شرح وظیفه عبارتند از:



شیرآلات صنعتی قطع و وصل (on-off): بیشتر شیرها در صنایع مختلف، به منظور باز یا بسته کردن مسیر سیال به کار برده می‌شوند و مسیر را در حالت کاملا باز یا بسته قرار می‌دهند. نوع کانال جریان آن‌ها معمولا straight way بوده و در مقابل عبور جریان مقاومت کمتری از خود نشان می‌دهند. با توجه به ساختار داخلی و نوع اجزای آب‌بندکننده نباید این شیرآلات صنعتی را در حالت نیمه باز قرار داد، زیرا با انجام این عمل آسیب جدی به مجرابند و سایر اجزای آب‌بندی شیر وارد خواهد شد و بدین ترتیب عمر بهره‌برداری آن شدیدا کاهش یافته و در مواقع اضطراری و حوادث غیرمترقبه که نیاز به قطع جریان وجود دارد، شیر مورد نظر وظیفه‏‌ی خود را به درستی انجام نداده و موجب اتفاقات ناگوار و گاهی جبران‌ناپذیر خواهد گردید. شیرهای توپی، سماوری و دروازه‌ای در این دسته قرار می‌گیرند. البته می‌توان با اعمال نمودن تغییراتی در ساختار داخلی، از آن‌ها برای تنظیم جریان نیز استفاده نمود.


شیرآلات صنعتی چشم انداز صنعت



شیرهای تنظیم جریان (flow regulating valve): اگرچه از این دسته شیرها برای قطع و وصل جریان نیز می‌توان استفاده کرد، اما به صورت عمده جهت تنظیم جریان و به عبارت دیگر کم و زیاد نمودن جریان سیال مورد استفاده قرار می‏‌گیرند. همچنین، در مواردی جهت تنظیم دما، تنظیم میزان سیال خروجی یا تنظیم فشار مورد استفاده قرار می‌گیرند. شیر آب روشویی منازل جزء این دسته از شیرهاست. این شیرها با توجه به ساختار داخلی خود، در حالت نیمه باز آسیب زیادی نمی‌بینند و مقاومت بیشتری در مقابل برخورد سیال عبوری از خود نشان می‌دهند. شیرهایی که به عنوان کنترل ولو (control valve) در صنایع مختلف به کار می‌روند از این دسته‌اند و با به کارگیری یک عملگر و یک کنترلر، به صورت یک شیر کنترلی درآمده و با توجه به شرایط موجود در حلقه‌های کنترلی، در یک وضعیت خاص قرار می‌گیرند که الزاما باز یا بسته‌‏ی کامل نیست. شیرهای globe، pinch، butterfly و needle از این دسته هستند.



یک‏سوکننده‌‏ی جریان (back flow prevention): برخی از تجهیزات نصب شده در تأسیسات و خطوط انتقال دارای بخش‏‌های حساس و آسیب‌پذیری هستند که در صورت مواجه شدن با ضربات سیال دچار آسیب دیدگی یا حتی تخریب کامل خواهند شد. این ضربات ممکن است در اثر جریان های برگشتی، ضربه قوچ یا surge ناشی از انفجار یا شکست خط باشند. علاوه بر تجهیزات فوق مواردی وجود دارد که جریان برگشتی به تأسیسات یک مجموعه آسیب می‌رساند و مواردی دیده شده که این‌گونه جریان‏‌های ناخواسته یا پیش‌بینی نشده یک مجموعه‌‏ای از تأسیسات را به‌طور کامل تخریب نموده و ضررهای بسیاری به یک مجموعه وارد نموده ‌است. به ‌طور کلی اساس عملکرد این شیرها طوری است که اگر فشار پایین‏دست شیر، بیشتر یا برابر با بالادست جریان باشد، دیسک شیر روی نشیمن خود قرار می‌گیرد و از عبور جریان معکوس جلوگیری می‌کند. check valve، back pressure valve، back flow valve، back flow prevention valve در این گروه از طبقه‌بندی قرار می‌گیرند.



شیرآلات صنعتی انحراف جریان (diverting flow): مواردی وجود دارد که یک شیر وظیفه‌ای غیر از سه مورد فوق دارد و به عنوان یک شیر انتخاب مسیر عبوری سیال عمل می‌کند. بدنه‌‏ی این شیرها معمولا ۳ یا تعداد بیشتری مجرای ورودی و خروجی دارد و مجرابند آن‌ها با شیرهای یاد شده تفاوت دارد و بیشتر به نام شیرهای چندراهه شناخته می‌شوند. البته انواع خاصی از این شیرها علاوه بر انحراف جریان توانایی باز و بسته کردن و حتی کنترل جریان را نیز دارند، ولی معمولا از آن‌ها فقط برای هدایت جریان از مسیری به مسیر دیگر استفاده می‌شود. این شیرها بسیار مفید و پرکاربرد بوده و به تنهایی می‌توانند وظیفه ۲ یا ۳ عدد شیر و حتی بیشتر را هم‌زمان انجام دهند و به راحتی با چرخاندن یک دسته می‏‌توان جهت جریان ورودی یا خروجی را انتخاب نمود. این شیرها ساختار بسیار دقیق و حساسی دارند و در صورت عدم رعایت دستورالعمل‌های نگهداری و راه‌اندازی، عمر بهره‌برداری کمی خواهند داشت. شیرهایی مانند ball، plug و globe دارای انواع انحراف جریان می‌باشند.




دسته‏‌بندی شیرآلات بر اساس روش باز و بست (operation type) عبارتند از:



دستی یا آچاری (wrench-lever-hand wheel operation)



گیربکسی (gear operation)



با استفاده از عملگر اتوماتیک (actuator operation-actuated valve)



دسته‌‏بندی شیرآلات بر اساس کانال جریان عبارتند از:



شیرهای با مجرای کامل (full bore/port): برخی از انواع شیرهای دروازه‌ای، یک‏‌طرفه، توپی و حتی سماوری به گونه‌ای طراحی می‌شوند که در حالت کاملا باز هیچ گونه برآمدگی و فرورفتگی در داخل شیر وجود نخواهد داشت. به عبارتی، مجرای عبور سیال در این نوع شیرها با سطح ورودی آن کاملا برابر بوده و سیال بدون محدودیت می‌تواند از داخل آن عبور کند.



شیرآلات با مجرای کاهنده (reduce bore/port): در این نوع شیرآلات صنعتی مساحت مجرای عبور سیال، از مساحت محل اتصال به خط لوله کوچک‌تر است. در حقیقت نوع طراحی داخل بدنه و اندازه‌‏ی مجرای عبوری به گونه‌ای است که در حالت باز نیز باعث افت فشار در مسیر می‌شود. اساسی‌ترین استفاده‌‏ی این نوع شیرها در سرویس‏‌های تنظیم جریان می‌باشد.،به این ترتیب کنترل دقیق‌‏تری انجام می‌شود. این شیرها قیمت ارزان‏تری در مقایسه با نوع فول‏بُر (full bore) دارند. در مسیری که افت فشار و موضوع پیگ‏رانی مطرح نباشد استفاده از این نوع شیر به صرفه‌‏تر است. به ‌طور کلی شیرها با مجرای کاهنده سیستم را دچار کمبود سیال می‌کنند و محدودیت موجود در شیر می‌تواند باعث تجمع فشار در قسمت ورودی و بالارفتن فشار قبل از شیر گردد و این پدیده گاهی باعث وارد آمدن صدمه به پمپ‌ها و تجهیزات قبل از شیر می‌شود.



شیرآلات صنعتی چشم انداز صنعت


دسته‌‏بندی شیرآلات صنعتی از نظر شکل و نحوه‌ی محدود کردن جریان عبارتند از:



شیر دروازه‌ای (gate valve)



شیر سماوری (plug valve)



شیر توپی (ball valve)



شیریک‌طرفه (check valve)



شیر پروانه‌ای (butterfly valve)



شیر کروی (globe valve)



شیر سوزنی (needle valve)



شیر دیافراگمی (diaphragm valve)



شیر قطع خودکار جریان (excess flow valve)